70 LAT GOPR W SUDETACH – WYSTAWA
W związku z obchodami 70-lecia ratownictwa górskiego w Sudetach, 2 maja zostanie otwarta wystawa którą będzie można zwiedzać do 11 maja w siedzibie Książnicy Karkonoskiej. 12 maja wystawa zostanie przedstawiona w trakcie sesji Sejmiku w Urzędzie Marszałkowskim. Następnie będzie ją można obejrzeć w Szklarskiej Porębie (Centrum Edukacyjne KPN), w MOK Kowary, Karpaczu, Świeradowie Zdroju, Mysłakowicach i Mirsku. Później pojedzie w Kotlinę Kłodzką.
Obchody 70-lecia ratownictwa górskiego w Sudetach zostały objęte patronatem honorowym Pana Cezarego Przybylskiego – Marszałka Województwa Dolnośląskiego.
ROK 2022 DLA RATOWNICTWA GÓRSKIEGO W SUDETACH
Sejmik Dolnośląski ustanowił rok 2022 rokiem ratownictwa górskiego w Sudetach. Wiąże się to z faktem, że 70 lat temu powstało zorganizowane ratownictwo górskie na terenie Sudetów z dominującymi w ich obrębie dwiema pięknymi Kotlinami – Jeleniogórską i Kłodzką.
Sudety przyciągały nie tylko osadników, ale też turystów, czemu sprzyjała dobra tutaj baza turystyczno-uzdrowiskowa oraz dobra, jak na powojenne czasy, organizacja ruchu turystycznego. Potrzeba poprawy bezpieczeństwa przede wszystkim dla turystów górskich stała się koniecznością.
Sudeckie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – SOPR powołane zostało do istnienia dnia 15 grudnia 1952 r. w schronisku Samotnia. Jego pierwszym prezesem został Tadeusz Steć, a naczelnikiem Tadeusz Mucha, zaś siedzibą Centrali na całe Sudety stał się budynek dzisiejszej Straży Pożarnej w Przesiece.
Powstała wtedy organizacja, która miała zabezpieczać turystów w Sudetach, dysponowała jednym zdezelowanym toboganem, totalnym brakiem doświadczenia, ale za to jej członkowie mieli ambicje i chęć działania. Warto przypomnieć kilka ważnych wydarzeń z historii GOPR. Miały one istotny wpływ na życie stowarzyszenia w dzisiejszym kształcie.
Pierwszym z nich był podział na Karkonoską i Wałbrzysko-Kłodzką grupę ratowniczą w 1976 roku oraz odejście GOPR z PTTK w 1977 roku. Już jako samodzielna organizacja GOPR zaczął się dynamicznie rozwijać, a kontrowersyjny początkowo podział na dwie Grupy, spowodowany zresztą reorganizacją podziału administracyjnego Polski w 1975 roku, okazał się pozytywny, bo uaktywnił mocno zaniedbane ratownictwo górskie w Sudetach Wschodnich.
Ostatnie dziesięciolecia wiążą się z wielkim rozwojem ruchu turystycznego w Sudetach: rozbudowała się baza turystyczna, powstały nowe duże centra narciarskie, pojawiły się nowe formy aktywności w turystyce górskiej, korzystanie z górskich walorów odbywa się przez cały rok, bez względu na porę roku czy pogodę. Wzrosła, co za tym idzie, liczba wypadków. Postawiło to przed ratownikami nowe zadania, przede wszystkim organizacyjno-ratunkowe. Ratownictwo górskie w Sudetach osiągnęło światowy pułap pod każdym względem: sprzętowym, wyszkolenia, współdziałania z innymi służbami ratunkowymi, a GOPR uplasował się bardzo wysoko w świadomości społecznej.
Sudety to rozległy obszar o długości blisko 300 km, z 22 pasmami górskimi, odwiedzanymi każdego roku przez miliony turystów.
Nad ich bezpieczeństwem czuwają przez całą dobę dwie Grupy Regionalne: Karkonoska i Sudecka z siedzibami w Jeleniej Górze i Wałbrzychu, 38 ratowników etatowych, 307 ratowników ochotników.
System powiadamiania i ratowania zapewnia dotarcie do każdego poszkodowanego w ciągu krótkiego czasu, bez względu na miejsce i rodzaj wypadku. Pomagają w tym czynne całą dobę centralne, sezonowe i całoroczne stacje ratunkowe, fantastyczny system telefonii komórkowej, a także współpraca z Lotniczym Pogotowiem Ratunkowym. No i dysponowanie znakomitą, nowoczesną bazą sprzętowo-transportową.
Siedemdziesiąt lat GOPR to praca kilku pokoleń ratowników, to tysiące społecznie wypracowanych godzin, akcji ratunkowych, to niesamowite świadectwo, jaką przeszliśmy drogę od siermiężnego pokoiku w Domu Turysty w Jeleniej Górze, który pełnił rolę stacji centralnej Grupy Sudeckiej GOPR, po budowaną nowoczesną stację ratunkową w Karpaczu, która będzie służyła nie tylko turystom, ale też mieszkańcom Karpacza.
A wszystko zaczęło się 15 grudnia 1952 r. w schronisku Samotnia…
Marian Sajnog
POCZĄTKI RATOWNICTWA GÓRSKIEGO W SUDETACH – KALENDARIUM
• 1945 rok – Polskie władze samorządowe reaktywują w Karpaczu i Szklarskiej Porębie Pogotowie Górskie, w którym udzielają się ratownicy niemieccy zamieszkujący te tereny. W Karpaczu kieruje tą organizacją Max Fromberg, wcześniej członek Kolumny Transportu Sanitarnego ratowniczej organizacji niemieckiej działającej na terenie Karkonoszy.
• 1947 rok – Jerzy Ustupski (Zakopiańczyk) tworzy z mieszkańców Karpacza (głównie pracownicy schronisk, działacze turystyczni) nieformalną grupę, która ma się zajmować ratownictwem górskim na terenie Karkonoszy. Grupa ta jednak nigdy nie została zarejestrowana.
• 1948 rok – Dolnośląski Oddział PTT w Jeleniej Górze patronuje powstaniu grupy ratownictwa górskiego, która składała się z 12 osób, zostały im wystawione legitymacje ułatwiające poruszanie się w strefie przygranicznej. Grupa jednak nie przejawiała żadnego działania.
• 1949 rok – z inicjatywy dr. Stanisława Bielikiewicza na kursie ratownictwa górskiego, który odbywał się na Hali Gąsienicowej, przeszkolono trzech działaczy turystycznych pochodzących z Karkonoszy: Przemysława Borkowskiego, Mieczysława Kłapę i Tadeusza Stecia.
• 1949/50 rok – w sprawozdaniu z posiedzenia TOPR w Zakopanem, złożonym przez Tadeusza Wójcika, zaznaczono, że w okresie zimowym sporadycznie ratownicy tatrzańscy pełnili dyżury ratownicze w karkonoskich schroniskach.
• 1951 rok – w schronisku im. Bronisława Czecha zorganizowano kurs ratownictwa górskiego. Uczestnikami kursu byli instruktorzy KO z domów wczasowych FWP, pracownicy schronisk z całych Karkonoszy. Kurs prowadzili wybitni ratownicy tatrzańscy z Zakopanego.
• 4.11.1952 – z inicjatywy Zarządu Głównego PTTK – zostało powołane do życia Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe i przystąpiono do organizacji jego sekcji w poszczególnych grupach górskich na terenie Polski.
• 10–14.12.1952 – w schronisku Samotnia odbył się Kurs ratownictwa górskiego, po nim 14.12.1952 r. miało miejsce walne zebranie z udziałem delegatów Okręgowych Komisji PTTK i ZG GOPR, na którym powołano Sudeckie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe PTTK, wtedy formalnie zwane Sekcją Sudecką GOPR. W skład Zarządu weszli: Prezes – Tadeusz Steć, Kierownik – Tadeusz Mucha-Zborowski, Skarbnik – Stanisław Misior, Sekretarz – Wiesław Marcinkowski, lekarz Sekcji – dr Roman Brodacki.
• 26.12.1952 – pierwsza zwózka poszkodowanego ze stoku obok Strzechy Akademickiej, którą przeprowadzili Wiesław Marcinkowski i Stanisław Misior.
• 30.01.1955 – pierwszy wypadek śmiertelny – w wyniku urazu poniesionego podczas jazdy na nartach szlakiem zielonym do Karpacza, śmiertelne obrażenia odniósł, uprawiający wyczynowo narciarstwo, mieszkaniec Jeleniej Góry.
• 1956 rok – w związku z nowym statutem GOPR Sudeckie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe PTTK zostało przemianowane na Grupę Sudecką Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego PTTK. W tym też roku, ze względu na rozległy teren działania Grupy Sudeckiej GOPR, obejmujący całe Sudety, powołano trzy podgrupy: w Wałbrzychu, Polanicy i Dzierżoniowie.
• 3.10.1956 – wprowadzenie odznaki GOPR.
• 1960 rok – w sezonie letnim ratownicy Grupy pełnili stałe dyżury na górnej stacji wyciągu krzesełkowego na Kopie. Natomiast w zimie, oprócz Kopy, stałe dyżury zorganizowano też w schroniskach: Samotnia, Odrodzenie, Pod Łabskim Szczytem, na Szrenicy, na Hali Szrenickiej i na Śnieżniku Kłodzkim.
• 20.03.1968 – lawina w Białym Jarze porywa 24 turystów, śmierć ponosi 19 osób, obywateli polskich, niemieckich i Rosjan. Jedna z największych tragedii w górach polskich. W akcji brali udział ratownicy GOPR, Horskiej Służby, pracownicy wyciągu na Kopę, schronisk, żołnierze WP, WOP, OSWR, OTK z Lwówka Śląskiego, strażacy, pracownicy zakładów pracy z Karpacza, Szklarskiej Poręby. Rozmiary tej lawiny i jej tragiczne skutki miały decydujący wpływ na zwrócenie większej uwagi na problem lawin. Grupa Sudecka GOPR zostaje doposażona w sprzęt specjalistyczny, wypracowano nowe systemy z zakresu ratownictwa lawinowego i profilaktyki lawinowej.
• 1971 rok – Grupa Sudecka GOPR otrzymuje nowe telefony stacjonarne „ WAWA-2”, „ WAWA-3” oraz radiotelefony „KLIMEK” – były to już bardzo nowoczesne radiotelefony zapewniające dużą poprawę łączności.
• 1973 rok – na „Dzień Ratownika” w schronisku PTTK Orlica Grupa Sudecka GOPR otrzymuje psa – owczarka niemieckiego o imieniu „Turnia”. Opiekunem przewodnikiem zostaje Piotr Lucerski.
• 16 stycznia 1975 roku – tragiczny wypadek na północnych zboczach Śnieżki – podczas udzielania pomocy czeskiemu turyście zginęli Jan Messner i Štefan Spusta – zawodowi ratownicy HS Krkonosze. Bardzo trudna akcja na lodowatych północnych zboczach Śnieżki z użyciem śmigłowca Pogotowia Lotniczego z Wrocławia.
• 1975 rok – reforma administracji kraju doprowadziła do podziału województwa wrocławskiego na cztery mniejsze: wrocławskie, wałbrzyskie, jeleniogórskie i legnickie. W wyniku tego zasięg działania Grupy Sudeckiej GOPR objął obszar dwóch sąsiadujących ze sobą województw – jeleniogórskiego i wałbrzyskiego.
• 31 sierpnia 1976 roku – na podstawie uchwały Rady Naczelnej GOPR z 19 września tegoż roku Grupa Sudecka została rozwiązana.
Równocześnie powołane zostały na obszarze Sudetów dwie nowe grupy terenowe: Grupa Karkonoska, z siedzibą w Jeleniej Górze i Grupa Wałbrzysko-Kłodzka z siedzibą w Wałbrzychu.
WAŁBRZYSKO-KŁODZKA GRUPA GOPR (od 30 XI 2019 r. ZMIANA NAZWY NA GRUPA SUDECKA GOPR)
• 21 listopada 1976 roku – uroczystości związane z powstaniem nowej Grupy odbyły się w Zamku Książ.
• 1976-1982 – Pierwszy Zarząd Grupy Wałbrzysko- -Kłodzkiej, przedstawiał się w następująco: Teodor Schubert – Prezes, członkowie: Stanisław Frans, Józef Husejko, Zygmunt Jodłowski, Donat Toczyński. Pierwszym Naczelnikiem Grupy został Stanisław Ządek. Grupa powołała dwie sekcje operacyjne: Wałbrzych – z siedzibą w Wałbrzychu, oraz Ziemi Kłodzkiej – z siedzibą w Polanicy Zdroju. W początkowym okresie prowadzono stałe dyżury w schronisku Andrzejówka, w Sokolcu, Rzeczce, Zieleńcu i na Śnieżniku.
• 1983 rok – Grupa posiadała następujące Stacje Ratunkowe: Stacja Centralna w Wałbrzychu, w schronisku na Hali pod Śnieżnikiem, w schronisku na Szczelińcu oraz zimowe: w schronisku Andrzejówka, Rzeczce, w Sokolcu, w schronisku Zygmuntówka, w Potoczku, na Górze Św. Anny, na przełęczy Spalona, w Zieleńcu, Podgórzu, Lądku Zdroju, w Stroniu Śląskim (Krzyżnik), w Międzygórzu.
• 1987 rok – powołano do życia następną sekcję – Góry Sowie.
• 1992 rok – Grupa otrzymała obiekt po FWP w Międzygórzu z przeznaczeniem na stację ratunkową.
• 1996 rok – Stacja Centralna Grupy zostaje przeniesiona na ul. Poznańską 6 w Wałbrzychu.
• 2000 rok – otworzono część ratowniczą w Stacji Ratunkowej w Zieleńcu.
• 9.12.2001 – oficjalne otwarcie Stacji Centralnej w Wałbrzychu po przeprowadzonej modernizacji.
• 2004 rok – oddano do użytku cały budynek Stacji Ratunkowej w Zieleńcu – w okresie kwiecień – listopad odbywają się szkolenia ratowników w Centrum Szkoleń Medycznych GOPR.
• 2011 rok – oddano do użytku nową Stację Ratunkową w Międzygórzu, wybudowaną dzięki wsparciu Regionalnego Programu Operacyjnego Unii Europejskiej dla Dolnego Śląska.
• 2016 rok – Grupa Wałbrzysko-Kłodzka uroczyście obchodzi swoje 40-lecie.
• 30 XI 2019 rok – Podczas Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia, Członkowie Grupy, jednomyślnie zdecydowali o zmianie nazwy na Grupa Sudecka GOPR.
GRUPA KARKONOSKA GOPR
• 17.02.1976 – w związku z podziałem Grupy Sudeckiej odbyły się wybory uzupełniające do Rady Grupy Karkonoskiej. Przewodniczącym został Zbigniew Pawłowski, Naczelnikiem – Ryszard Jaśko.
• 11.11.1978 – dzięki ogromnemu zaangażowaniu wszystkich ratowników Grupy Karkonoskiej oddano do użytku budynek Stacji Centralnej GOPR w Jeleniej Górze, który miał być wzorem dla innych siedzib regionalnych grup GOPR.
• 1980 – powstanie sekcji Lubawka. Oddanie do użytku stacji ratunkowej „Bacówka” pod Świętą Górą w Lubawce.
• 24.01.1980 – zaginięcie w rejonie Szrenicy 9-letniego narciarza z Kalisza, którego zwłoki odnaleziono dopiero po dwóch latach, w potoku poniżej Hali Szrenickiej. Podczas tych działań użyto śmigłowca Pogotowia Lotniczego.
• Listopad 1980 roku – wyjazd ratowników Grupy Karkonoskiej na trzęsienie ziemi w Avelino (Włochy): A. Juszczyk, M. Sajnog, A. Piotrkowski z psem ratowniczym Ajaxem.
• Listopad 1983 roku – wyjazd ratowników na trzęsienie ziemi Erdsum (Turcja): A. Brzeziński, S. Woźny, dr S. Sobiński, A. Piotrkowski z psem Ajaxem.
• 1989 rok – oddanie do użytku wybudowanej społecznie przez ratowników GK GOPR stacji ratunkowej „Bacówka” w Karpaczu.
• 18.01.1993 – bardzo trudna akcja wspólnie z Horską Służbą – w Obrim Dole (Czechy), gdzie śmierć ponosi dwójka młodych turystów z Niemiec.
• 2.01.1994 – akcja ratunkowa po awarii układu hamulcowego górnego odcinka wyciągu krzesełkowego na Szrenicę. Ratownicy udzielili pomocy przedmedycznej 16 poszkodowanym, z których 12 przetransportowano do szpitala w Jeleniej Górze.
• 1995 rok – oddanie do użytku, wyremontowanego społecznie przez ratowników, budynku stacji „Marysieńka” w Szklarskiej Porębie.
• 18–22 września 1996 rok – 48 Kongres IKAR-CISA. Grupa Karkonoska GOPR gościła na swym terenie działania po raz pierwszy w Polsce Delegatów Zgromadzenia Międzynarodowej Komisji Ratownictwa Górskiego IKAR-CISA, jakie odbyło się w Karpaczu. W Kongresie bierze udział ratownik Grupy Karkonoskiej Andrzej Brzeziński, członek Komisji Ratownictwa Lawinowego. Uczestnicy z uznaniem obserwują pokaz ratownictwa górskiego z użyciem śmigłowców Mi-2 i Sokół w Kotle Małego Stawu z udziałem ratowników z grup regionalnych i Grupy Karkonoskiej GOPR oraz pilotów z zespołu Sanitarnego Pogotowia Ratunkowego z Sanoka oraz Wojska. Duży wkład w przygotowanie Kongresu mieli ratownicy GK GOPR.
• 7–17.07.1997 – udział ratowników Grupy Karkonoskiej GOPR w akcji powodziowej na Dolnym Śląsku w Jeleniej Górze i Wrocławiu.
• 1998 rok – uchwałą ZG GOPR zostaje powołana Służba Śniegowo-Lawinowa w Grupie Karkonoskiej, przewodniczy jej Andrzej Brzeziński, który jest jednocześnie przedstawicielem GOPR do ICAR (Komisja Ratownictwa Lawinowego).
• 30.12.2001 – lawina w Kotle Łomniczki zasypuje narciarza ski-turowego, bardzo trudna nocna akcja wspólnie z czeską służbą ratowniczą.
• 26.01.2003 – lawina w Kotle Małego Stawu zasypuje trzech wspinaczy, jeden nie przeżył.
• 8.02.2005 rok – lawina w Kotle Małego Stawu – zginęło dwóch narciarzy, podjęto wspólne działania z HS, Strażą Pożarną i KPN. W akcji brały udział dwa śmigłowce: z Pogotowia Lotniczego z Wrocławia i z Czech.
• 22.03.2008 – po 40 latach dochodzi do dużej lawiny w Białym Jarze, gdzie ginie młody snowbordzista – duża akcja, w którą byli zaangażowani ratownicy Horskiej Służby, Straż Pożarna z Karpacza, służby KPN.
• 2012 rok – z Kongresu ICAR, którego organizatorem był GOPR – Andrzej Brzeziński przywozi najnowszy produkt firmy RECCO, który zostaje przekazany jako urządzenie treningowe do Grupy.
• 2018 rok – rozpoczęcie budowy nowej stacji ratunkowej w Karpaczu przy wsparciu samorządu miasta i Sejmiku Województwa Dolnośląskiego.
• 28.01.2019 – długotrwała akcja poszukiwawcza turysty z Niemiec, który został znaleziony w Dolinie Podgórnej dopiero w marcu.
Opracował – Mirosław Górecki