
RADIOTELEFON KLIMEK NA ŁAMACH PRASY

Dotychczas sądziłam, że opublikowany w roku 1967, w „Horyzontach Techniki”, wywiad z Wojciechem Nietykszą jest jednym z najstarszych z odnalezionych i udostępnionych nam dokumentów. Okazuje się, że jest inaczej.
Pan dr inż. Ryszard Dulski odnalazł kolejną perłę w postaci artykułu zamieszczonego na łamach miesięcznika „Radioamator i Krótkofalowiec”(wydanie z lipca 1965 roku). Fenomenalnym jest, że artykuł autorstwa Wojciecha Nietykszy i Wiktora Chojnackiego ukazał się w niecały rok po słynnej akcji ratunkowej na Kazalnicy! Przez kilka miesięcy, autorzy wspomnianego artykułu, dwaj krótkofalowcy (SP5FM i SP5QU) wykonali nie tylko prototyp radiotelefonu „Klimek”, ale przeprowadzili również niezbędne próby!
Oto treść artykułu:
RADIOTELEFON DLA GOPR-u
Po dramatycznej akcji ratunkowej na Kazalnicy w sierpniu 1964 r. ukazały się w prasie krajowej liczne artykuły, poruszające trudności Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego w uzyskaniu lekkich radiotelefonów o wysokich parametrach stanowiących osobiste wyposażenie. Alpejska i tatrzańska praktyka dowiodła, że takie środki łączności wybitnie zwiększają skuteczność akcji ratunkowej, a niekiedy wręcz warunkują ich powodzenie; przyczyniają się także do znacznego zmniejszenia ich kosztów i uniknięcia zbędnego często ryzyka.
W odpowiedzi na te wystąpienia prasy, autorzy niniejszego opisu, w porozumieniu z GOPR, opracowali przenośny, pełnotranzystorowy radiotelefon UKF z modulacją częstotliwości (FM), który jednocześnie spełnia warunki określone przez Ministerstwo Łączności według zaleceń CCIR oraz Instytutu Łączności dla przenośnego sprzętu radiokomunikacyjnego UKF-FM. Oto główne parametry prototypu (pasmo 41 MHz, przewidziane dla GOPR, 1 kanał):
Nadajnik Moc wyjściowa w. cz. -180 mW Rodzaj emisji - F3 i F2 (ton zewowy) Dewiacja -maks. 15 kHz z ograniczaniem Preemfaza - 6 dB/oktawę Mikrofon - magnetyczny, wbudowany Stałość częstotliwości - 500 Hz. | Odbiornik Czułość dla S/N 20 dB – 0,2 µV Selektywność względem sąsiedniego kanału 50 kHz mierzona metodą dwóch sygnałów - 70 dB Stałość częstotliwości - 500 Hz Deemfaza - 6 dB/oktawę Akustyczna moc wyjściowa - 0,25 W Wyjście akustyczne - wbudowany głośnik Blokada szumów – z regulowanym progiem i wzmacniaczem szumów. |
Nadajnik został zrealizowany w 6-stopniowym układzie w.cz. z oscylatorem kwarcowym, modulacją fazy po separatorze i 18-krotnym powielaniem. Modulator zawiera 3 stopnie tranzystorowe łącznie z ogranicznikiem. Odbiornik jest superheterodyną z podwójną przemianą, stabilizowaną kwarcami.
W celu uniknięcia modulacji skrośnej na dużym poziomie sygnału niemal cała selektywność zrealizowana jest na wejściu toru pośr. cz. , a dalsze stopnie są niestrojone; uzyskuje się dzięki temu także doskonałe ograniczanie amplitudy przed dyskryminatorem fazowym.
Do łączności na dalszą odległość zastosowano w pasmie 41 MHz antenę prętową z centralnym wydłużeniem indukcyjnym. Do zasilania użyto gazoszczelne akumulatorki KN 0,2; dzięki starannemu dobraniu warunków pracy odbiornik pobiera przy nasłuchu tylko 15 mA (30 mA przy pełnym wysterowaniu głośnika) a nadajnik 50 mA. Czas pracy – przy stosunku nadawanie/odbiór jak 1:5 – przekracza 8 godzin. Łączny ciężar prototypu wyniósł 1750 g, ale będzie on bez trudu zredukowany do poniżej 1,5 kg. Opracowane jest też zwiększenie selektywności dla sąsiedniego kanału do ponad – 80dB, mocy nadajnika do ponad 0,25W i przewidziane wyeliminowanie z układu aluminiowych kondensatorów elektrolitycznych, wrażliwych na niską temperaturę.
Prototyp był wypróbowany przez GOPR w górskich warunkach zimowych w dniach od 16 do 18 marca br. i według oceny komisji GOPR, wyrażonej w protokole prób, wykazał 100% przydatności dla potrzeb ratownictwa górskiego, konkurując pod względem gabarytów, ciężaru, osiągów i kosztu z modelami zagranicznymi.
Spośród licznych prób łączności wszystkie one uwieńczone były powodzeniem.
Pewna łączność utrzymana była m.in. spod ściany Kościelców od strony Czarnego i Zmarzłego Stawu do wnętrza obserwatorium PIHM na Kasprowym, z Gubałówki do wnętrza budynku GOPR na Krupówkach, oraz do samochodu (antena wystawiona przez okno) jadącego do Kuźnic, z Gubałówki do wnętrza wagonika kolejki linowej na Kasprowy i ze szczytem Kasprowego, a także z narciarskimi trasami zjazdowymi z Gubałówki, Kasprowego Wierchu, terenami Hali Gąsienicowej i Karczmisk.
Pozytywnie (80% miejsc) wypadła również łączność z dna Wąwozu Kraków do dna Doliny Kościeliskiej (odcinki do I progu i do Krzyża W.Pola). Emisja zakopanego w śniegu przed „Murowańcem” na Hali Gąsienicowej nadajnika z anteną była doskonale odbierana na szczycie Kasprowego, co może być wstępem do nieokreślonych jeszcze co prawda eksperymentów łączności w zagrożeniu lawinowym. Z dużym zainteresowaniem spotkał się także pewny odbiór wezwań nadawanych z całego głównego ciągu Jaskini Mylnej aż do wylotu.
Dzięki zgodności z międzynarodowymi standardami radiotelefon dobrze współpracuje ze stacyjnymi i ruchomymi radiotelefonami np. produkcji MORS czy SRA, dzięki czemu może być wykorzystany nie tylko w terenie górskim, ale np. na terenie wielkich budów przemysłowych, kopalń odkrywkowych siarkowych, a także w poszukiwaniach geologicznych i innych.
W.Nietyksza, W.Chojnacki
„Artykuł jest bezpośrednią relacją z przeprowadzonych w marcu 1965 r. prób przez konstruktorów. To jedno, a drugie, i wymagające szczególnego podkreślenia; – w jak krótkim czasie od tragedii pod Kazalnicą konstruktorzy zbudowali prototypy radiotelefonów! Tu widać dzieło prawdziwych fachowców, entuzjastów nie tracących czasu na udział w niezliczonych naradach.”
dr inż. Ryszard Dulski
Dwa lata temu, Pan dr inż. Ryszard Dulski opublikował artykuł zatytułowany „Historia łączności radiowej w polskim ratownictwie górskim”. Artykuł ten w wersji elektronicznej został przez nas zamieszczony pod adresem https://www.yumpu.com/
Fragment w/wym artykułu został opublikowany na stronie nr 40, pod tytułem: „Niezawodne Klimki” w kwartalniku „TATRY – wiosna 2021”:
Panu dr inż. Dulskiemu za odnalezienie i udostępnienie archiwalnego artykułu, a Pani Julii Kaczorowskiej za przesłane fotografie – serdecznie dziękuje
„Antenka”
Treść artykułu „RADIOTELEFON DLA GOPR-u” została przepisana i zamieszczona na niniejszej stronie na podstawie: Public Domain Mark 1.0 Creative Commons License. Ten utwór został zidentyfikowany jako niepodlegający znanym ograniczeniom prawa autorskiego, łącznie z prawami pokrewnymi lub podobnymi.
Wolno zwielokrotniać, zmieniać i rozpowszechniać oraz wykonywać utwór, nawet w celach komercyjnych, bez konieczności pytania o zgodę.